19اقوام آريايى، تا ورود اسلام به سرزمينشان، طى حدود ده قرن، چهار حكومت را تجربه كردند كه از اين قرار بود: ماد (550ق. م-655ق. م)، هخامنشى (330ق.م - 550ق.م)، اشكانى (248 ق. م -224م) و ساسانى (227 - 652م).
مادها حدود هفت قرن پيش از ميلاد، نخستين دولت آريايى را در غرب ايران، به مركزيت هگمتانه (همدان)، بنيان گذاشتند. مدت حكمرانى آنان حدود يك قرن و اوج قدرتشان در زمان هووخشتره (585-633 ق. م) بود كه او افزون بر سرنگونى دولت نظامى آشور، به پايتختى نينوا (سال 610 ق. م)، بخش‌هايى از شمال بين‌النهرين و آسياى صغير را نيز به قلمرو مادها افزود. 1 سرانجام كوروش، مؤسس سلسله هخامنشى، اين دولت را سرنگون كرد.
كوروش با تصرف قلمروى دولت «ليديه» در آسياى صغير (سال 546 ق.م) 2 و نيز دولت بابل يا همان كلده جديد (سال 539ق.م) نخستين امپراتورى بزرگ مشرق زمين را پديد آورد. «كمبوجيه»، جانشين كوروش، با تصرف مصر (سال 525 ق.م) 3، قلمرو هخامنشيان را وسعت زيادى داد و به اين ترتيب، بزرگ‌ترين نظام سياسى و امپراتورى آسيا در عصر باستان، شكل گرفت 4؛ به گونه‌اى كه در اين