22 آگاهى، او را از طلب آب باز نمى‌دارد. جوينده اين آب حيات نيز پيش از آنكه تأمين معاش، او را از اين طلب باز دارد، و سبب‌ها و نيازها خللى در كار او ايجاد كند، و غرض‌ها ميان او و آنچه در طلبش مى‌شتابد مانعى به وجود آورد، بايد در طلب بكوشد. 1
3. نقش «زمان» حج در پرورش انسان
خداوند، به برخى زمان‌ها عنايت ويژه داشته و بندگانش را به استفاده از آن توصيه نموده است؛ همچون: ماه مبارك رمضان، ماه رجب، ماه شعبان، شب جمعه، سحرگاه و...
علامه حسن‌زاده آملى مى‌گويد:
اوقات را در تأثير دعا و احوال دعاكننده، تأثيرى به سزاست. شك نيست كه مناسبات زمانيه از تمام‌ترين مناسبات است؛ چنان‌كه نفسِ بودن در شهرالله مبارك رمضان براى نفوس مستعدّه اثرى تكوينى [و طبيعى] دارد، و در آمدن ماه رجب براى رجبيون، شهود خاصّى است؛ چنان‌كه در «فتوحات مكيه» در وصف رجبيون آمده است. و سيد بن طاوس در كتاب اقبال گفته است:
انَّ لِاَوقاتِ القَبولِ اسراراً لِلّهِ جَلَّ جَلالُهُ ما تُعْرَفُ الّا بِالمَنقُولِ. 2
[همانا خداوند را براى اوقات قبول، اسرارى است كه جز طريق وحى، راهى براى شناخت آنها نيست].
و برخى [از اين اسرار اوقات] با معقول نيز شناخته مى‌شود و با شعورى مرموز ادراك مى‌شود. 3