50و قياس و اجتهاد رأى را محكوم مى‌دانستند؛ منابع سنت را منحصر به روايات پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نمى‌كردند و حجيّت و سنت را به روايات اهل بيت عليهم السلام هم توسعه مى‌دادند. 1
3. پيدايش مذاهب چهارگانۀ عامه
پس از ظهور دو مكتبِ «اهل حديث» و «اهل رأى» و در ذيل دو مكتب ياد شده (در عصر خلفاى عباسى) فقهاى برجسته‌اى ظهور كردند كه به تدريج مذاهب مختلف عامه را پديد آوردند. مشهورترين پيشوايان مذاهب فقهى عامّه عبارت بودند از: حسن بصرى، ابوحنيفه، مالك بن انس، ابن ادريس شافعى، احمد بن حنبل، اوزاعى، سفيان ثورى، داود بن على اصفهانى اهرى و ابن جرير طبرى.
ساير مذاهب، به جز چهار مذهب، به تدريج از صحنه بيرون رفتند و بر اثر سياست‌هاى مختلفى كه حكومت‌هاى مختلف، همچون دولت عباسى، عثمانى و اموى اتّخاذ كردند؛ چهار مذهب حنفى، مالكى، شافعى، حنبلى ادامه حيات دادند.
در ادامۀ بحث، گزارشى مختصر و فشرده از پيدايش و مبانى اساسى اين چهار مذهب را خواهيم ديد.
4. مذهب حنفى (نخستين مذهب)
ابوحنيفه، نعمان بن ثابت بن زُوطَى (150 - 80 ه . ق.) از نژاد فارس، در كوفه به دنيا آمد و در همان جا به فروش لباس خزّ اشتغال داشت. در دورۀ حيات او، خلافت از بنى‌اميه به عباسيان منتقل شد.(132 ه . ق.) وى در كوفه به آموختن فقه پرداخت و در حلقۀ درسى حمّاد بن سليمان درآمد. فقه اهل رأى را از او آموخت و بعد از مرگ استاد خويش، زعامت مذهب رأى را برعهده گرفت و ديرى نپاييد كه مذهبش به سرعت در عالم اسلام منتشر