12گرد آيند تا با يكديگر آشنا شوند (ملاحظه فرمائيد آشنا شدن چه مصالحى را در بر دارد) و هر ملتى كالاهاى بازرگانى را از نقطهاى به نقطه ديگر منتقل كنند. خدا دستور حج داده است تا مردم با آثار پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و احاديث او آشنا گردند و دستورها و سنتهاى او فراموش نشود. هرگاه قوم و ملتى تنها در زادگاه خود بمانند و تجارت آنان تنها بر محور كالاهاى محل خود دور بزند (و تنها به خودشان بينديشند) تباه و نابود مىشوند، شهرها ويران مىگردند، وضع تجارت و جلب منافع مختل مىگردد و اخبار پيامبر صلى الله عليه و آله به دست فراموشى سپرده مىشود، اين است گوشهاى از اسرار حج. 1براى اين كه خوانندگان به نكات و خاطرات ديگرى توجه فرمايند، بايد گفت از نظر عبادت و بهرهمندى از اجراى اين وظيفۀ مقدس، همانگونه كه در اوقات پنجگانه به خداى متعال تقرب مىجوييم و در روز جمعه اختصاصاً از اقامۀ نماز جمعه لذت و بهره مىبريم، در سراسر دوران زندگى ضمن سفر حج و انجام دستورهاى جزئى، به نحو خاصى تطهير مىشويم و فرصتى به ما داده مىشود تا از نو با خداى متعال عهد و پيمان ببنديم، در اجراى وظائف انسانى بكوشيم و از انحرافات گذشته پشيمان شويم و چنانكه امام عليه السلام فرمود، با مسلمانان شرق و غرب آشنا شويم و در محيطى كه جنگ نژادى يا نزاع طبقاتى يا رقابتهاى اقتصادى يا