42 نَفْسِهِ فَأُولٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ) ؛ «و كسانى كه خداوند آنها را از بخل و حرص نفس خويش، باز داشته، رستگارند». (حشر: 9)

بدين ترتيب، حج از عباداتى تشكيل يافته و شامل فضايل فراوان اين عبادات است ¹. با اين وجود، خود نيز ويژگى‌هايى دارد كه در غير حج يافت نمى‌شود و آن عبارت از اين است كه حج، پيمان و عهد مخصوصى ميان خداى سبحان و بنده اوست.

با توجه به اين ويژگى است كه امام صادق(ع) در روايتى مى‌فرمايد:

وَدَّ مَن فِي القُبُورِ لَوْ انَّ لَهُ حَجَّةً بِالدُّنيا وَ مافيها. ²

كسى كه در گور خفته است، دوست دارد كه دنيا و هر چه در آن است، از او بستانند و يك حج به او بدهند.

به اين معنا كه اى كاش، دنيا با آنچه در آن هست، از آن او مى‌بود و همگى آنها را مى‌داد و ثواب يك حج را در آخرت مى‌گرفت.

ب) حج، دين الهى بر مردم

در قرآن مجيد، از حج و انجام مناسك آن، به عنوان دين الهى سخن به ميان آمده است. زيرا خداى متعال فرموده است: (وَ لِلّٰهِ عَلَى النّٰاسِ حِجُّ الْبَيْتِ...) (آل‌عمران:96).

در اين آيه شريفه، دستور انجام حج، به همه مردم داده شده و از آن به بدهى و دين تعبير شده است كه از جانب خداى سبحان بر ذمّه عموم مردم مى‌باشد.

حج با اين ويژگى، بر هر انسانى كه توانايى داشته باشد، فقط يك بار در عمر واجب مى‌شود و از آيه شريفه نيز بيش از اين استفاده نمى‌شود. زيرا حكم، مطلق است و با يك‌بار انجام دادن، امتثال، حاصل مى‌شود. (وَ لِلّٰهِ عَلَى النّٰاسِ حِجُّ الْبَيْتِ...) تنها شرطى كه در آيه شريفه، براى وجوب حج ذكر شده، مسئله استطاعت است كه با تعبير (...مَنِ اسْتَطٰاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً) ؛ «كسى كه توانايى راهپيمايى به سوى خانه