11
پيشگفتار
پيشگفتار
سفرنامه‌نويسى از ديرباز، به شكل محدود در بين اقوام و ملل دنيا مرسوم بوده، امّا در دو قرن اخير توسعه و رواج قابل توجّهى پيدا كرده است. سفرنامه نويسان هر يك با تخصّص‌ها و گرايش‌هاى فكرى خود، تلاش كرده‌اند تا آداب و رسوم مردم در شهرها و روستاها و همچنين هنجارها و ناهنجارى‌هاى موجود در هر زمان و نيز چگونگى آثار و اماكن تاريخى و مذهبى و حوادث و رويدادهاى ويژۀ سفر خود را توصيف و ترسيم كنند كه هر يك در جاى خود شايستۀ بررسى و توجّه است.
در اين ميان، سفرنامه‌هاى مربوط به حجّ از اهمّيت و جاذبۀ ويژه‌اى برخوردار است. نويسندگانِ اينگونه آثار، تلاش كرده‌اند تا چگونگى حج‌گزارى مسلمانان، شيوۀ رفتار آنان با يكديگر، سختى‌ها و دشوارى‌هاى گوناگون ميان راه، نبود يا كمبود امكانات مادّى و رفاهى و ويژگى‌هاى هر يك از اماكن دينى و مذهبى شهرهاى بين راه و به ويژه حرمين شريفين را تشريح و توصيف كنند.
در تعبيرى ديگر مى‌توان گفت: سفرنامه‌هاى حج يكى از بهترين و معتبرترين منابع نگاشته شده دربارۀ تاريخ حجاز و سرزمين وحى، از جهات مختلف تاريخى، اجتماعى، اقتصادى، فرهنگى و جغرافيايى است و هر پژوهشگرى بخواهد در زمينۀ تاريخ و آثار حرمين شريفين به تحقيق بپردازد، لازم است از اين منابع غنى و مهم استفاده كند. و از آنجا كه سطح فكرى و معلومات و حوزه كارى و شغلى و گرايش‌هاى سفرنامه‌نويسان متنوّع و گوناگون بوده است؛ لذا اطلاعاتى را كه در اختيار خوانندگان خود قرار مى‌دهند، در بسيارى موارد متنوّع، جذّاب و گيراست.
در سال‌هاى اخير، تلاش‌هاى ارزشمندى در زمينۀ احيا و معرّفى سفرنامه‌هاى فارسى و عربى در داخل و خارج كشور صورت گرفته كه نشان از رويكرد محافل علمى و ادبى به اينگونه آثار است.
فصلنامۀ «ميقات حج» نيز در يازده سال گذشته بخشى از مقالات خود را به اين مهم اختصاص