13و جزئيات زندگى و رفتار او ضرورى‌است، تا هم از كلّى گويى پرهيز شود، هم آن ويژگى‌ها به صورت عينى و كاربردى سرمشق عمل قرار گيرد.
سيرۀ عملى و رفتارى رسول خدا صلى الله عليه و آله در كتب روايى و تاريخ و مجموعه‌هاى گوناگون دينى ثبت شده و در اختيار ماست. به علاوه كسانى كه در آن دوره، به نقل و بازگو كردن جزئيات شكلى و شمايلى و اخلاقى افراد، حساس و دقيق بودند و در تاريخ، به عنوان «وصّاف» (توصيفگر) شناخته مى‌شدند، جزئيات دقيقى از همۀ ابعاد زندگى پيامبر صلى الله عليه و آله ترسيم كرده‌اند.
اين توصيف ها، شامل ويژگى‌هاى چهره و اندام و شمايل آن حضرت، ويژگيهاى اخلاق فردى، حالات شخصى و رفتار در خانه، در اجتماع، با دوستان و دشمنان، در جبهه و جنگ، در عبادات، نمازها، دعاها، ذكرها و تهجّدها، در لباس و منزل و خواب و بيدارى و مسواك و نظافت و ... مى‌شود.
ابتدا نگاهى به «شمايل» رسول خدا صلى الله عليه و آله مى افكنيم، سپس به سيرۀ اخلاقى آن حضرت مى‌پردازيم.
توصيۀ حضرت صادق عليه السلام است كه:
«اتّبِعُوا آثٰارَ رَسُولِ اللّٰهِ صلى الله عليه و آله وَسُنَّتَهُ فَخُذُوا بِها»؛ 1 از آثار و سنّت پيامبر خدا تبعيّت و به آنها عمل كنيد.