10آداب و فرائض حج ، از آنها عبور كند ، بى‌گمان، دستاوردى گران‌بها خواهد داشت :

فرصت احرام و تلبيه ، فرصت طواف و نماز، فرصت سعى و هَروَله ، فرصت وقوف در عرفات و مشعر و مِنا ، فرصت رمى و قربانى ، و فرصت ذكر اللّٰه كه فضاى سرشار از روح و حيات را در همۀ اين مراحل ، گسترده است .

مجموعۀ اين فرصت‌ها مى‌تواند دورۀ كوتاهى از رياضت شرعى و خودسازى براى هر فرد باشد و مبدأ يك تحوّل عميق در اخلاق و سلوك فردى زائر خانۀ خدا گردد .

اين بخش از فلسفۀ حج ، همواره مورد توجّه عموم مسلمانان بويژه اهل مراقبت بوده و هست ؛ ليكن مسئلۀ مهم كه غالباً مورد توجّه نيست ، اين است كه اهداف فردى ، بخشى از فلسفۀ حج‌اند و بهره‌بردارى از ذخاير عظيم اين فريضۀ الهى ، فراتر از جنبۀ فردى است ، و آثار و بركاتى كه اين همايش عظيم مى‌تواند براى عموم مسلمانان ، بلكه براى همۀ مردم جهان داشته باشد ، بسى مهم‌تر و باارزش‌تر از بركات فردى آن است .

نكتۀ قابل تأمّل ، اين است كه قرآن كريم در تبيين فلسفۀ حج ، عمدتاً بر اهداف اجتماعى حج و آثار و بركاتى كه براى همۀ مردم دارد ، تأكيد نموده است .

از نظر قرآن كريم ، حكمت بناى كعبه و فلسفۀ حج ، قيام براى تأمين منافع مردم است . (جَعَلَ اللّٰهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرٰامَ قِيٰاماً لِلنّٰاسِ) ، يعنى : حج ، يك حركت جمعى براى حل معضلات و تأمين نيازها و رشد و توسعۀ جامعۀ بشر است .

از نظر قرآن ، مسلمانان در همايش عظيم حج بايد شاهد منافع خود باشند :

(لِيَشْهَدُوا مَنٰافِعَ لَهُمْ) ¹ ، كه به گفتۀ امام صادق عليه السلام ، هم منافع دنيايى و هم منافع آخرتى را شامل مى‌شود . ²