مقدمه ¹

1) . عنوان عربى اين نوشتار «محق التقول في مسألة التوسل» است.

2) . يكى از معانى واژه «حشا» در زبان عربى، «كنار» است. دليل نام‌گذارى اين گروه به حشويه به دو شكل نقل شده است: شيخ محمد زاهد كوثرى به نقل از مقدمه «تبيين كذب المفترين فيما نسب الى الامام الاشعرى» اثر ابن‌عساكر، ص11، مى‌نويسد: حسن بصرى از بزرگان تابعين بود كه سال‌هاى پياپى در بصره به نشر دانش اهتمام داشت. بزرگان و فضلا به مجلس او رفت‌وآمد داشتند. گروهى از راويان اوباش صفت نيز وارد مجلس او مى‌شدند و سخنان ناپسندى مى‌گفتند. حسن بصرى مى‌گفت: آنان را به كنار مجلس (حشا الحلقة) ببريد. به اين دليل آنان را «حشويه» ناميدند. فرقه‌هاى مجسمه و مشبهه از اين گروه بودند. همچنين در پاورقى تفسير «الجامع لأحكام القرآن» قرطبى، آمده است: حشويه طايفه‌اى از بدعت‌گران هستند كه به ظواهر تمسك جسته و قائل به عقايدى چون تجسيم [اعتقاد به جسم براى خداوند] و... شدند (ج1، ص55).

3) . در صفحات آينده نيز خواهد آمد كه «ابن‌تيميه» معتقد بود هركس به قصد زيارت قبر رسول خدا سفر كند، گناه كرده است و به همين دليل نمازش شكسته نيست؛ زيرا اين سفر معصيت است. «ابن‌تيميه» اولين كسى است كه اين نظر را داد و به دليل همين به زندان افتاد و از سوى مردم و دانشمندان طرد و محكوم شد.

4) . سخن درباره معناى توسل و حكم آن بيان خواهد شد.

5) . منظور عقايدِ دانشمندانى است كه امت اسلامى آنها را پذيرفته و به آنان اعتماد كرده است. همان كسانى كه مردم احكام شريعت خود و سنت صحيح نبوى را از آنان گرفته‌اند. در اين رساله شمارى از اين دانشمندان را نام خواهيم برد.