257
خلاصه درس فصل چهارم:
كربلا دومين شهر مقدس عراق است كه در فاصله 105 كيلومترى جنوب غربى بغداد و در حاشيه صحرا و در غرب رودخانه فرات و در سمت چپ آبراه >حسسينيه< كه از فرات منشعب شده قرار دارد. بنا به گفته مورخان، تاريخ اين شهر به دوران بابلى‌ها مى‌رسد و قبل از فتح اسلامى اين منطقه گورستان مسيحيان بود. برخى از صاحب‌نظران معتقدند كه معنى كلمه >كربلا< كه يك واژۀ قديمى بابلى است، >نزديكى به خدا< است و برخى ديگر معتقدند كه اين كلمه تحريف شدۀ واژۀ عربى >كور بابل< به معنى روستاهاى بابل است، برخى نام اين منطقه را نينوا مى‌دانند كه در حال حاضر نام منطقه‌اى در شهرستان >سدة الهنديه< در استان كربلا است. از نامهاى ديگر منطقه: غاضريه، عقر بابل، نواوويس، الطف، الروضه، الحائر والحير است علت تسميۀ اين منطقه به الحائر اين بوده است كه در دوران المتوكل خليفه عباسى، خليفه دستور داد كه قبر شريف امام حسين(ع)را به آب ببندند تا ويران گردد و هنگاميكه آب رودخانه را بدين‌سو سرازير كردند آب تا نزديك قبر رسيد و تنها گرداگرد آن را فرا گرفت و از همان زمان به نام الحائر >آب سرگردان< ناميده شد. برخى نيز اعتقاد دارند كه واژۀ كربلا از كلمۀ آشورى >كرب< به معنى معبد >أيل< به معنى خدا مشتق شده است و معنى آن >معبد الهى< است. گروهى ديگر بر اين گمان هستند كه اين واژه فارسى بوده و ريشه آن دو كلمه >كار< و >بالا< به معنى >كارى برجسته و با ارزش< است. با اين هه به‌نظر مى‌رسدكه ريشه كلمه كربلا از واژه عربى >الكربه< گرفته شده باشد كه به معنى زمين نرم و سست است. مساحت كربلا در حدود 52856 كيلومتر مربع است و خاك اين شهر نرم و بدون سنگ و شن مى‌باشد. گرداگرد شهر را باغهايى فرا گرفته كه آب آنها از رودخانه فرات تأمين مى‌گردد. شهر كربلا داراى دو راه ارتباطى است يكى از اين راه‌ها، راه كربلا بغداد است كه از شهر >مسيب< مى‌گذرد و طول آن بالغ بر 97 كيلومتر است و راه دوم نجف كربلا است و در هر دو مسير باغها و نخلستان‌هاى متعدد گرداگرد كربلا و راه‌هاى ارتباطى را فرا گرفته است. شهر كربلا به دو بخش >قديمى< و >جديد< تقسيم مى‌شود، قسمت قديمى شامل هسته اوليه شهر است كه تا حدودى همچنان بافت سنتى خود را حفظ كرده است و قسمت جديد شهر بعدها به آن اضافه شده و شامل خيابانهاى پهن، ادارات دولتى، مدارس دينى و ساختمانهاى جديد مى‌شود. شهر كربلا در مسير راه‌آهن بصره بغداد قرار دارد و شاخه‌اى از اين راه‌آهن به كربلا رسيده و سپس به شهرستان >سده هنديه< كه از توابع استان كربلا است منتهى مى‌گردد و طول آن 36 كيلومتر است.