14فراهم مىشود، ولى ميرزا آقاخان صدراعظم كه تصميم گرفته بود هرات را به دولت انگليس واگذار كند در جواب حسامالسلطنه نوشت: معلوم مىشود شما را خيال سلطنت و پادشاهى بسر افتاده كه به هرات مانده جواب تعليقه دولت را اينطور دادهايد، اگر خود را جزء دولت ايران و خيرخواه پادشاه مىدانيد فوراً هرات را تخليه نموده به مشهد برگرديد».
حسامالسلطنه چون طرف بىمهرى دولت انگليس و ميرزا آقاخان نورى بود، از خراسان احضار و به جاى وى حمزه ميرزا حشمتالدوله در سال 1275 ق. به وزارت ميرزا محخمد مستوفى قوامالدوله به استاندارى خراسان فرستاده شد و حسامالدوله در اين سال به جاى طهماسب ميرزا مؤيدالدوله به استاندارى فارس انتخاب و روانه گرديد. پس از قضيۀ افتضاحآور مرو در سال 1276 ق. و تلف شدن بيشتر قواى دولت (در حدود سى چهلهزار نفر) شاه در سال 1277 ق. حشمتالدوله و قوامالدوله را از حكومت و پيشكارى خراسان معزول و به جاى آن حسامالسلطنه را از فارس احضار كرده براى بار سوم به حكومت خراسان تعيين نمود و محمدناصرخان قاجار دولو رئيس تشريفات خود را ملقب به ظهيرالدوله نموده به پيشكارى (معاونت) و سردارى (فرماندۀ لشكر) انتخاب و به خراسان فرستاد. حسامالدوله در مدت حكومت خود كه تا سال 1281 ق. به طول كشيد كارى كه كرد اين بود كه جلو تجاوزات تركمنها را به نواحى خراسان گرفت و مانع پيشرفت آنان گرديد. در سال 1282 ق. به جاى مسعود ميرزا يمينالدوله (ظلالسلطان) براى بار دوم حاكم فارس شد و حكومتش تا سال 1285 ق. به طول انجاميد و در اول سال 1286 ق. به جايش مسعود ميرزا ظلالسلطان به پيشكارى حاج محمدقلىخان قاجار دولو آصفالدوله براى بار دوم حاكم فارس شد. در سال 1287 ق. حسامالسلطنه به حكومت يزد تعيين گرديد، لكن خودش نرفت و به جاى خود ابوالفتح ميرزا (مؤيدالدوله) پسر بزرگ خويش را به حكومت يزد فرستاد.
در اواسط اين سال (بيستم جمادىالثانيه) كه ناصرالدين شاه براى زيارت اعتاب مقدسه عازم عراق (بينالنهرين) گرديد حسامالسلطنه نيز به همراه شاه بود و سمت رياست و حراست اردوى شاه را به عهده داشت. در سال 1288 ق. علاوه بر حكومت