12زحمت و مشقّت نباشد وگرنه تا هنگامى كه هزينۀ سفر هوايى را به دست نياورد، حجّ بر وى واجب نخواهد بود.
مسأله 18- اگر زنى مهريّۀ خود را كه از همسرش دريافت نموده چنانچه به اندازه‌اى است كه كفاف هزينه‌هاى سفر حج را مى‌كندبا كنار گذاشتن موارد و خرج‌هاى متعارفى كه در زندگى زناشويى معمول و مرسوم است به شرط آنكه ترك آنها مشقّت نداشته باشد- حج بر او واجب خواهد بود. و همچنين اگر زنى بى‌نياز از زيور آلات خود باشد و قيمت آنها كفاف هزينه‌هاى حجّ را بكندبا توجه به خرج‌هاى متعارف و مرسومى كه ترك آنها موجب عسر و حرج مى‌گرددحج بر او واجب مى‌شود. و از اين قبيل است آنچه كه زن بعد از ازدواج به عنوان هديّه به دست مى‌آورد، چنانچه به مقدارى مى‌باشد كه امكانات مالى وى را فراهم نمايد، موجب استطاعت و وجوب حجّ خواهد شد.
مسأله 19- اگر امكانات مالى به صورت قرضى باشد كه شخص آن را گرفته است، در صورتى كه مطمئن باشد هنگام رسيدن زمان اداى دين دچار مشكل نمى‌شود، استطاعت محقق مى‌گردد، البته واجب نيست ابتداء براى حج قرض كند گرچه بداند كه در اداى آن دچار مشكل نخواهد شد؛ ولى پس از قرض گرفتن، حج بر او واجب مى‌گردد و حجّش صحيح بوده و از حجّة الاسلام كفايت مى‌كند. و از اين قبيل است وامى كه كارمند دولت مى‌گيرد اگرچه گرفتن آن واجب نيست ولى پس از دريافت آن، اگر كفاف هزينۀ حج را بكند و نيز مطمئن باشد كه در موعد مقرر قادر به باز پرداخت آن است، حج بر او