67آنجا بيتوته مى‌كنند و با طلوع خورشيد راهى منا مى‌شوند. روز اوّل هفت سنگريزه به جمرۀ عقبه و در روزهاى بعد به هر يك از جمرات سه‌گانه، هفت سنگ مى‌زنند. قربانى مى‌كنند. تقصير نموده، يا سر مى‌تراشند و باز هم گرد كعبه آمده، طواف مى‌كنند و سعى صفا و مروه و طواف نساء، و آنگاه حج پايان مى‌يابد و حاجى به شهر و ديار خويش بازمى‌گردد.
آيا حج كه عبادت عمر است و گاهى در طول زندگى انسان، تنها يكبار توفيق تشرف حاصل مى‌گردد و قبل از آن نيز بارها با خواندن اين دعا: «اللهم ارزقنى حج بيتك الحرام فى عامى هذا و فى كلّ عام» به خدا التماس مى‌كند تا حج نصيب او شود براى همين اعمال ظاهرى است؟! آيا خداوند چنين اراده كرده است تا مسلمانان گرداگرد سنگهايى بگردند و بدون هيچگونه تغييرى به موطن خود بازگردند؟! نه، هرگز چنين نيست، تمامى اين رفتارها و اعمال، جنبۀ سمبليك داشته، راز و رمزهاى فراوانى را در خود نهفته دارد. پيشوايان معصوم براى پيشگيرى از اينگونه تصوّرها و انديشه‌هاى ناصحيح، مطالب مهم و ارزشمندى بيان داشته، معارف و اسرار درياوار هر يك را بر شمرده‌اند.
هر كس بدون توجه به اسرار و معارف اين عبادت بزرگ، به اعمال و رفتار حاجيان بنگرد شايد ابتدا چنين تصوّرى در ذهنش جلوه كند كه: اين همه زحمت و رنج و تلاش و صرف هزينه براى چه؟ و اين كارها و رفتارها چه معنا و مفهومى دارد؟
گستاخى ابن ابى‌العوجاء
ابن ابى‌العوجاء كه از ملحدان سرسخت و گستاخ دوران زندگى امام