11مى‌آمدند، از سواحل درياى سرخ مى‌گذشتند و كالاهاى مختلفى را همراه خود مى‌بردند ¹ و در نتيجۀ اين تبادلات، فوائد تجارى خاصى نصيب ساكنان حجاز مى‌شد. فوايد اقتصادى به دست آمده در ايّام حج را كه اهميت زيادى براى ساكنان حجاز داشت نيز بايد بر آن افزود؛ منافعى كه توقف آن مى‌توانست به نحو قابل ملاحظه‌اى بر شرايط سياسى و اقتصادى حجاز تأثير بگذارد. اهميت فكرى، اجتماعى و سياسى حج را هم در گذر روزگاران بايد مدّنظر داشت.

شايسته است اشاره كنيم كه سرزمين حجاز، از زمان به قدرت رسيدن عباسيان در سال 132 هجرى زير سلطه آنان بود و اين وضع تا نيمه قرن چهارم (دهم ميلادى) ادامه داشت. پس از آن بود كه اين منطقه، در عمل، شبه استقلالى به دست آورد كه نشانه‌هاى آن در خطبۀ امراى مكه و مدينه آشكار مى‌شد؛ تا نام كدام يك از رقبا را در آن بياورند. پس از چندى، سيادت عباسيان دچار ضعف شد، و علت اين امر، آغاز رقابت فاطميان با آنان بر سر سيادت بر حجاز بود. فاطميان در سال 358 بر مصر غلبه كرده و به تدريج دامنۀ نفوذ خود را به سوى حجاز گسترش دادند و از همان سال توانستند در مكه نيز نفوذى به دست آورند. ² از همان تاريخ بود كه سه خاندان از سادات موسوى بر مكه حاكم شدند. ³