23آزاد كردند. ¹

سال نهم هجرى

جنگ تبوك در ماه رجب اين سال پيش آمد. در اين جنگ، طرف مقابل مسلمانان، امپراتور روم بود. پيامبر با اصحاب از جان گذشته خود به تبوك رفتند، ولى كار به صلح انجاميد و دشمن پذيرفت كه جزيه پرداخت كند.

پيامبر هم براى آنان امان‌نامه نوشت. ² در همين سال، منافقان، مسجد ضرار را براى دست‌يابى به اهداف شومشان بنا كردند كه به دستور پيامبر ويران شد.

همچنين «سوره برائت» بر پيامبر نازل شد و آن حضرت، على عليه السلام را مأمور كرد كه به مكه برود و هفت آيه اول اين سوره را هنگامى بخواند كه مردم در منا اجتماع كرده‌اند.

سال دهم هجرى

در اين سال، على عليه السلام مأمور شد به يمن برود و نامه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله را براى مردم آنجا بخواند و آنان را به اسلام دعوت كند. طايفه همْدان همگى در يك روز مسلمان شدند و ديگر قبيله‌ها به تدريج به اسلام گرويدند.

در همين سال، پيامبر براى آخرين بار با مسلمانان حج به جا آورد.

به همين سبب، آن حج را حجّة الوداع مى‌گويند. برخى آن حج را حجةالبلاغ نيز ناميده‌اند؛ زيرا پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در پايان سخنرانى‌ها و مناسك حج، رو به جمعيت مسلمانان كرد و فرمود:

«اَللّٰهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ ؛ خدايا پيام تو را به مردم ابلاغ