23
أو غيرهم؟! 1...
اوزاعى به سال 88 هجرى ديده به جهان گشوده و به سال 157 هجرى زندگى را بدرود گفته است. 2 بدين‌سان اين نص تاريخى نشانگر آن است كه در قرن اول، اين واژه مفهومى عام داشته است و به هر مجموعه يا ويژگى يادشده اطلاق مى‌شده است. از ابوسعيد خُدرى خواستند تا «حديث» املا كند، ننوشت و گفت:
لانكتبكم شيئاً أتجعلونه مصاحف تقرؤنها، وقد كان فيكم يحدثنا فنحفظ عنه، فاحفظوا عنا كما حفظنا نحن عن نيتكم. 3
«چيزى نمى‌نويسيم آيا مى‌خواهيد قرآن را چونان «مصاحفى» قرار دهيد كه مى‌خوانيد؟! در ميان شما كسانى بودند كه براى ما حديث مى‌گفتند و ما حفظ مى‌كرديم، شما نيز بدان‌گونه كه ما حفظ مى‌كرديم، حفظ كنيد.»
روشن است كه مراد ابوسعيد از واژۀ «مصاحف» كتاب و كتاب‌ها است و نه قرآن. و چنين است كاربرد اين واژه در بيان و بنان پيشينيان از عالمان. به مثل جاحظ بر پايۀ تقسيمى كه در تدوين كتابش روا داشته بود، مى‌نويسد:
تم المصحف الاوّل، ويتلوه المصحف الثانى من