11تحصيل عزّت و شرف براى جامعۀ مسلمانان، ايجاد وحدت كلمه وتأليف قلوب، نشان دادن سيادت و حاكميّت دين، شكستن شوكت دشمنان دين و... نمونه‌اى از خصيصۀ تزيين روح به نورانيّت و ملكات فاضله و صدق و صفاى حج است.
تلاش اين نوشتار آن است كه به قدر استطاعت گوشه‌اى از اسرار و رموز بى‌شمار اين سفر پر از عجايب معنوى را نشان دهد.
تنها آن حجّى، منشأ اين همه آثار عظيم حياتى است كه داراى روح و مغز باشد و با توجّه به اسرار و رموز آن انجام گيرد وگرنه هرگز نبايد متوقّع باشيم كه يك سلسله اعمال خشك و تشريفات عارى از حقيقت، خلاّق سعادت و آفرينندۀ عزّت و شرف شود.
به همين جهت، در روايات اسلامى ضمن تأكيد فراوان به شناخت اسرار و شگفتيهاى حج، از مردم خواسته شده است كه اين فريضۀ بزرگ الهى را با توجّه به اسرار و آثار آن انجام دهند و مناسك و اعمالى كه بدون توجه به آثار و اسرار و اهداف مترتّب برآن گزارده شود بدون ارزش آنچنانى و تنها ساقط كنندۀ تكليف معرفى شده است.
«عبدالرحمان بن كثير» مى‌گويد: همراه امام صادق عليه السلام براى انجام فريضۀ حج خارج شدم. در بين راه به كوهى رسيديم. امام عليه السلام بر بالاى كوه رفتند و به جمعيّت نظر افكندند و فرمودند: ( مٰا اكٰثَرَ الضَّجِيجَ وَ اقَلَّ الحَجَيج...!). 1 يعنى «چقدر زياد است ناله چقدر كمند حاجيان واقعى»!
به همين جهت، در ميان همين مردم مكّه رفته و عمره و حج بجاى آورده و قبر مطهّر رسول اللّٰه صلى الله عليه و آله و ائمه اطهار عليه السلام را زيارت كرده، مشاهده