9حج، نشانه‌اى از عبوديت مطلق و مظهرى از فرشته سيرتى انسان است.
حج، وادى سير و سلوك عرفانى و طور سيناى عارفان ربّانى است.
حج، ضيافت‌خانۀ قدسى حضرت رحمان و گلشن با صفاى كمال و تعالى انسان است.
حج، برتر و بزرگ‌تر از آن است كه به وصف و بيان ما در آيد و درك وانديشۀ بشر، ناتوان‌تر از آن است كه به تمام اسرار و رموز اين آيين پرارزش دست يابد.
و بالاخره حج، درياى ژرفى‌است از عرفان، معنويت، تقدّس و روحانيت.
در انديشه و ديدگاه عارفان وپيشوايان دين، حج جايگاهى بس والا و شگرف دارد. آنان بيش از همه، به باطن و حقيقت حج نظر دارند و توشه‌هاى فراوانى از اين منظر، برگرفته‌اند. آنان، محبوب خويش را در وراى اين قيل و قال ظاهرى مى‌جويند و شوق وصال او را در دل مى‌پرورانند.