85هست. آيات و نشانه‌هاى تكوينى و خصوصيت‌هاى آسمانى و زمينى و اقليمى و جوّى و ... كه براى همه است اما يك سلسله دستوراتى به عنوان مناسك حجّ هست كه عدّه‌اى از راه دور و نزديك در آنجا سر مى‌سايند. در خود حجّ آيات الهى است، كعبه جزء آيات الهى است، حجرالأسود و مقام ابراهيم و زمزم جزء آيات الهى است. اين كه سرزمين غير ذى‌زرع بجايى برسد كه دلهاى عدّه‌اى مشتاقانه علاقه‌مند به آنجا باشد و به كعبه و حرم خدا، كه ابراهيم - عليه‌السلام - درخواست نمود؛ «فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النّٰاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ » ¹، عشق بورزد، جزء آيات الهى است. و اين آيات را كسانى مى‌فهمند و مى‌بينند كه براى انجام وظيفه و تكليف به حجّ رفته باشند نه براى تجارت و سياحت كه اينگونه انسانهايى كه با اين انگيزه‌ها به حجّ مى‌روند نمى‌توانند سرّ حجّ و آياتى را كه در حج هست آنگونه كه بايد درك كنند.

افاضه و كوچ به سوى مشعر

خداوند متعال دستور داده است كه در پايان نهم ذيحجّه شما هم مانند ديگران از سرزمين عرفات به طرف مشعر الحرام حركت كنيد؛ (ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفٰاضَ النّٰاسُ ). ²

مشعر الحرام جزء محدودۀ حرم و اوّلين درب ورودى آن است. اگر كسى روز نهم را با معرفت آشنا شد، لايق آن است كه از درب ورودى