82«حاجيان كمند و سر و صدا و ناله زياد است.» آنگاه فرمود: مىتوانى نگاهى به سرزمين عرفات كنى، نگاه كرد و با تصرف ولايتى امام سجاد چند حالت به زهرى دست داد: افراد را در شكلهاى گوناگون ديد؛ عدّهاى را به صورت ميمون، گروهى را به صورت خوك و جمعى را به شكل گرگ و مانند آن ديد. از اين سخن برمىآيد كه واقعيت و حقيقت حاجى را همان حجّ تأمين مىكند و حجّ واقعى حجّى است كه با ولايت همراه باشد.
در همين روايت آمده است: كسانى كه قرآن را گرفتند و عترت را رها كردند، از حقيقت حج بهرهاى ندارد.
نقش ولايت در پذيرش حج
آنچه از سخنان امام سجّاد برمىآيد اين است كه: حضرت اين مطلب را به زهرى فهماندند كه، گرچه جمعيت حاضر در عرفات در حدود چهارصد يا پانصد هزار نفر است، ليكن حقيقت افراد را باطن آنها مىسازد، نه ظاهرشان. ممكن است افراد در سرشمارى و آمار ظاهرى به حساب بيايند و لكن در سرشمارى كه مربوط به اسرار حجّ است، اينها انسان نيستند. و اين بحث گرچه در باب حجّ مطرح است ليكن به سرّ ولايت برمىگردد، نه سرّ حج، مگر آن كه بگوييم از آن جهت كه ولايت بر اعمال و عبادات سايهافكن است. حقيقت ولايت به عنوان سرّ اعمال و عبادات ظهور مىكند. آنها ممكن است براى خدا و با مال حلال به مكّه روند. مناسك حجّ و زيارت را هم بحسب ظاهر طبق دستور