245مشاهدات خود را در سفر حج، كه با اجازۀ شروانشاه انجام داده، سروده است و اشاره كرديم كه حدود سى صفحۀ كتاب و قريب چهار صد بيت در مورد تعريف و توصيف مكّه و كعبه و اماكن و متعلّقات آنها است. چون نقل تمام موجب ملال خواهد بود به هر كدام اشاره‌اى كوتاه كرده مى‌گذريم: در خطاب به كعبه گفته:
اى قطب مراد جان مردان
خاقانى از اينكه پوشش كعبه از بافته‌هاى غير مسلمانان است، اظهار تأسف مى‌كند و مى‌گويد:
افسوس كه جاى شرمسارى است
وى آنگاه كعبه را موجب آرامش و قرار عالم و اساس هستى مى‌شمرد و به اعتقاد ديرينه‌اى كه محلّ كعبه را مادر كرۀ زمين مى‌دانند، نظر دارد و مى‌گويد:
در جمله قرار عالم از تواست
و با يادآورى داستان ابرهه و احتمالاً حملۀ قرامطه، به تلميح گفته است:
با سنگ تو هر كه داشت غضبان