41ريشه‌ى بسيارى از پراكندگى‌ها و اختلاف‌هاى مسلمين به اقدام‌هاى آنان مربوط مى‌شود.
وقتى به كوشش معاويه و دار و دسته‌اش در بهم ريختن وحدت مسلمانان و برافروختن آتش جنگ و مسلمان‌كشى، تخريب و نابودى شخصيت‌هاى استوانه‌اى مسلمانان همچون امام على عليه السلام و ساير عترت و منسوبان پيامبر صلى الله عليه و آله و ديگر صحابه‌ى پاكباز و مؤمن آن حضرت و تحريك احساسات مردم ساده دل عليه شايسته‌ترين انسان‌ها و رواج نفرين و دشنام‌گويى در همه جا و تحكيم پايه‌هاى استبداد و سلطنت موروثى و سلب آزادى و امنيت مخالفان و اعمال زور و اختناق عليه شيعيان و دهها اقدام تبهكارانه و منافقانه ديگر مى‌نگريم به راحتى اذعان مى‌كنيم كه اساس تفرقه و جدايى در اين امت توسط اين شجره‌ى خبيثه نهاده شده است.
اساساً تمامى تلاش‌هايى كه در صدر اسلام به كنارگذاردن خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله از جايگاه مرجعيت علمى و دينى امت انجاميده و مردم را با آن بزرگواران بيگانه نمود از سوى جريان‌هاى حاكم و اصحاب سلطه تدبير مى‌شد. اين اقدام‌ها نقش مهمى در پيدايش انحراف و ظهور تفسيرها و قرائت‌هاى جاهلانه و ناموزون از دين و گسترش دسته‌بندى‌ها و افروخته‌شدن آتش نزاع‌ها ميان مسلمانان ايفا نمود.
در طول قرون چهارده گانه اسلامى هم در بسيارى مواقع ارباب سياست و قدرت پيام‌آور تفرقه براى مسلمانان بوده‌اند بگونه‌اى كه هرگاه حكومت‌هاى فرقه‌گرا با يكديگر درگير مى‌شده‌اند، اين معركه در مجامع عوام هم رخنه كرده و آنان را روياروى هم قرار داده است. بدين‌سان دست پليد صاحبان زر و زور در وراى جنگ‌هاى مذهبى قرار مى‌گيرد. چرا كه آنان از مذهب به عنوان ابزارى براى تحكيم سلطه‌ى خود استفاده كرده و اين هدف رابا ايجاد دل‌مشغوليهاى زيانبار براى عوام، تحريك عواطف مذهبى و كشاندن آنان به صحنه‌ى درگيرى‌هاى فرقه‌اى دنبال كرده‌اند. نقش عواطف مذهبى در درگيرى‌هاى دولت‌هاى رقيب هم نمايان بوده‌است. بطور مثال سرسختى دو حكومت متعصب سنى عثمانى و شيعه‌ى صفوى به جنگ‌هاى شديدى ميان آن دو منجر شده و ذهنيت بدى رادر اذهان مردم اين دو دولت و پيروان دو مذهب به جا مى‌نهد. علاوه بر آنكه جمع كثيرى از مردم قربانى اين كشمكش مى‌گردند.