23اگر تمكّن از رفتن به حج ولو از طريق آزاد را دارد، بايد به حج برود و اگر به علت بيمارى يا كهولت سن نمى‌تواند به حج برود بنابر احتياط واجب بايد كسى را به نيابت خود بفرستد. ¹الشيخ الصافي: احتياط واجب در صورت بقاء استطاعت مالى اين است كه شخصى را به نيابت خود بفرستد كه حج به‌جا آورد و اگر استطاعت مالى او باقى نيست، اگر در سنوات گذشته به غير از طريق ثبت‌نام امكان تشرف به حج براى او نبوده و فعلاً كه امكان حاصل شده استطاعت مالى ندارد حج بر او واجب نيست. ²الشيخ المكارم: همان عبارت امام قدس سره (حاشيه ندارد) . ³الشيخ الفاضل: چنان‌چه حج قبلاً بر او مستقر نشده در فرض مزبور مستطيع نيست و حج بر او واجب نيست و نيابت گرفتن در حج مستحبّى مانع ندارد و در صورتى كه مستقر شده و توانايى تا آخر عمر ندارد بايد نايب بگيرد.

رجوع به كفايت

السيد الگلپايگاني قدس سره: در استطاعت بنابر اقوى رجوع به كفايت معتبر است. ⁴السيد السيستاني: الخامس: الرجوع إلى الكفاية وهو التمكّن بالفعل أو بالقوّة من إعاشة نفسه وعائلته بعد الرجوع. . . ⁵السيد الشبيري: داشتن پول و شغل مناسب (پس از بازگشت از حج) از شرايط نيست، بلى اگر رفتن به حج مستلزم اختلال در زندگى باشد (پس از مراجعت) حج واجب نمى‌باشد. ⁶