25شهرى در شرق شهر كوفه و در چهاركيلومترى آن واقع است) ذكر شده و موقعيت حيره در محل نجف دانسته شده است. 1
شكل‌گيرى شهر نجف به زمانى بازمى‌گردد كه قبر شريف حضرت على(ع) در آن آشكار شد. با توسعه‌هاى مكرر بارگاه امام(ع) و شهرت يافتن و مورد توجه قرار گرفتن آن، آبادانى اطراف آن آغاز گرديد و به تدريج، بناهاى شهرى در نجف ايجاد شد. به دنبال حملات و تجاوزهاى مخالفان و دشمنانى نظير عباسيان، قرامطه و برخى قبايل عربى به كوفه كه ويرانى آن را در پى داشت، اهالى كوفه به نجف مهاجرت كردند.
پادشاهان شيعه، از دوره آل‌بويه تا دوره صفوى، به عمران شهر نجف اهتمام ويژه‌اى داشتند و ضمن بازسازى و توسعه بارگاه اميرمؤمنان(ع) به احداث حصار اطراف شهر و ايجاد كانال آب از فرات به نجف، اقدام نمودند. اين شهر به‌ويژه در قرون هفتم و هشتم هجرى توسعه و پيشرفت چشمگير و درخور توجهى يافت و پادشاهان آل‌جلاير مدارس و مساجد و خانقاه‌هايى در نجف بنا كردند. 2
مهاجرت شيخ طوسى از بغداد به نجف در نيمه قرن پنجم هجرى، در شكوفايى علمى اين شهر تأثيرگذار بود. در واقع مى‌توان گفت كه شيخ طوسى با حضور و سكونت خود در نجف، حوزه علميه شيعه در نجف را بنيان گذاشت. البته با انتقال محوريت علمى تشيع به مناطق ديگرى از قبيل حله و جبل عامل، حوزه علميه نجف براى چندين قرن دچار ركود گرديد. اما به تدريج از قرن هشتم هجرى دوباره رونق يافت و پس از سقوط دولت صفويان در ايران در فاصله قرون دوازدهم تا دوره اخير به اوج شكوه و عظمت علمى و فرهنگى خود رسيد.
شهر نجف در دوره‌هاى مختلف تاريخى، شاهد حوادث فراوان از جمله تجاوز مخالفان و بيگانگان بوده است. از جمله در سال 857ه .ق، على بن سيد محمد مشعشع،