188از شرح حال على‌اكبر(ع) تا پيش از واقعه عاشورا، اطلاع چندانى در دست نيست. «ابوالفرج اصفهانى» در روايتى، برخى از ويژگى‌هاى على‌اكبر را از زبان معاويه، چنين بيان كرده است:

شايسته‌ترين افراد براى امر خلافت، على[اكبر]، فرزند حسين است؛ زيرا جدش رسول خدا است و شجاعت بنى‌هاشم، سخاوت بنى‌اميه و زيبايى قبيله ثقيف را در خود جمع كرده است. ¹

على‌اكبر(ع) در روز عاشورا، پس از شهادت همه اصحاب امام حسين(ع)، از پدرش اجازه خواست تا به ميدان برود؛ پدر نيز به او اجازه داد و او به ميدان جنگ شتافت. ² پس از رفتن او به سمت ميدان، امام(ع) رو به آسمان كرد و فرمود:

اللهم اشهد على هؤلاء القوم فقد برز اليهم غلامٌ أشبه الناس خلقاً وخُلقاً ومنطقاً برسولك صلى الله عليه وآله.».

خداوندا! شاهد باش كه جوانى به جانب آنها رهسپار شده است كه در صورت و سيرت و گفتار، شبيه‌ترين مردم به پيامبر تو(ص) است.

سپس امام حسين(ع) اين آيه قرآن را تلاوت فرمود:

(إِنَّ اللّٰهَ اصْطَفىٰ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْرٰاهِيمَ وَ آلَ عِمْرٰانَ عَلَى الْعٰالَمِينَ* ذُرِّيَّةً بَعْضُهٰا مِنْ بَعْضٍ وَ اللّٰهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ). (آل عمران: 33 و 34)

خداوند، آدم و نوح و خاندان ابراهيم و خاندان عمران را بر جهانيان برترى داد. آنها فرزندان [و دودمانى] بودند كه [از نظر تقوا و فضيلت] همانند يكديگر بودند و خداوند شنوا و داناست. ³

على‌اكبر(ع) درحالى‌كه رجز مى‌خواند، به دشمن حمله برد و با آنان به نبرد پرداخت.