14
پيشينه نقابت
نقابت، تشكيلاتى سياسى بود كه در قرن سوم هجرى در حكومت عباسيان پديد آمد. نقيب، سرپرست همه سادات بنى‌هاشم بود كه از بين شخصيت‌هاى دانشمند منصوب مى‌شد. او مسئوليت انتخاب نقيبان در شهرها و محله‌ها را برعهده داشت، به سادات ماهانه مقررى مى‌پرداخت و نسب آنان را حفظ مى‌كرد تا كسى خود را به دروغ به سادات منتسب نكند. نقيب همچنين ناظر بر زندگى سادات بود و از حقوقشان در دادگاه‌ها دفاع مى‌كرد.
اصطلاح نقيب، ريشه در عصر جاهلى دارد. اسناد و شواهدى هست كه پژوهشگران با استناد به آنها، نقابت قوم را از مناصب نظام قبيلگى عربستان اين عصر شمرده‌اند. اين منصب، پس از «شيخ (رئيس) قبيله»، هم‌عرض «عريف» و «امير» بوده است. نقيب در اين روزگار، وظيفه كسب و حفظ اخبار مربوط به احوال قوم، اعم از زاد و ولد، ازدواج و طلاق، ولا و بلوغ، هجرت و مرگ و ميراث و نسب يكايك افراد آن را عهده‌دار بود و هر قبيله دست‌كم يك نقيب داشت. 1
نخستين بار كه نقيب در تاريخ صدر اسلام، در معناى غير لغوى‌اش به كار رفت، پيش از هجرت پيامبر(ص)، در پيمان دوم عقبه بود. هنگامى كه هفتاد تن از مردمان دو قبيله اوس و خزرج براى انجام مراسم حج به مكه آمده بودند، در حاشيه شهر و تنگه‌اى به نام «عقبه» با حضرت رسول(ص) ديدار كردند و در حضور ايشان اسلام آوردند و با آن حضرت، پيمان