43نصارى هستند». 1 در اينجا امام(ع) به دليل تقيه، سؤال راوى را پاسخ نگفتند؛ بلكه مطلبى ديگر بيان كردهاند كه با آيه مطرح شده تناسب داشته است. 2
ب)تقيه اظهارى: در اين نوع، تقيه كننده به كتمان عقيده خود بسنده نكرده، بلكه در عمل، خلاف آن را اظهار مىكند. تقيه عمّار كه در قرآن بدان اشاره شده، 3 از موارد تقيه اظهارى است. 4
2. تقيه از نظر هدف و غرض
تقيه به اعتبار غرض و انگيزه، به تقيه خوفى و مداراتى تقسيم مىشود.
الف) تقيه خوفى
در اين نوع، انسان به دليل خوف بر جان، مال يا عرض خود يا ديگر مسلمانان تقيه مىكند. 5 برخى تقيه «خوفى» را تقيه «حفظى» نام نهادهاند و از مصاديق آن علاوه بر موارد ذكر شده، حفظ دين را نيز اضافه كرده و سكوت اميرالمؤمنين(ع) را براى نمونه ذكر كردهاند. 6 اما ممكن است گفته شود اگر مراد از حفظ دين، دين شخصى باشد، مطلب صحيح است؛ ولى اگر مراد حفظ اصل دين باشد، اين مطلب با تقيه مداراتى محقق مىشود. سكوت 25 ساله اميرالمؤمنين(ع) و همكارى با خلفا در همين راستا توجيه مىشود.
ب) تقيه مداراتى
در تقيه مداراتى خوف ضرر بر خود يا ديگران نيست؛ بلكه به دليل توحيد كلمه و جلب مودت مخالفين تقيه صورت مىپذيرد. برخى تقيه مداراتى را تقيه تحبيبى