53بوده است: عمره‌اى كه از محل عسفان احرام بسته كه به نام عمره حديبيه معروف است؛ عمره قضا كه از جحفه احرام بسته؛ عمره‌اى كه از جعرانه احرام بست و اين عمره، پس از مراجعت از غزوه حنين از طائف بوده است.

اين روايت، گرچه مرسله است، ليكن كلينى همين روايت را مستند از معاوية بن عمار نقل كرده است ¹ و اين سند، بى‌اشكال است.

دو - در صحيحه ابان، از امام صادق(ع) نقل شده كه عمره‌هاى رسول الله سه تا بود:

«اعتمر رسول الله(ص)... ثلاث عمر كلّهنّ في ذي‌القعدة» ²؛ «رسول خدا سه عمره انجام داد و تمامى آنها در ماه ذى‌القعده بوده است».

سه - شيخ صدوق در من لايحضره الفقيه نقل مى‌كند كه رسول خدا نُه عمره انجام داده است:

«اعتمر رسول الله(ص) تسع عمرة» ³؛ «رسول خدا نُه عمره انجام داده است».

چهار - مرحوم مجلسى اوّل، در «روضةالمتّقين» در شرح اين حديث مى‌نويسد:

ما اطلاعى از اين خبر نداريم و اگر خبر صحيح باشد، مراد عمره‌هاى پيش از هجرت است و يا آنها به ضميمه عمره‌هاى پس از هجرت، و ممكن است سهو در نسخه باشد. ⁴

در هر صورت، عمره‌هاى آن حضرت به هر تعداد كه باشد، هيچ‌كدامش پس از حج انجام نپذيرفته است. پس عمل رسول الله(ص)، مى‌تواند دليل باشد بر اينكه لازم نيست پس از حج قران و افراد، به‌گونه حتم، عمره مفرده انجام گيرد. البته اين دليل در صورتى صحيح است كه ثابت گردد رسول اللَّه(ص) حج قران و افراد انجام داده است، در غير اين صورت استدلال صحيح نخواهد بود.

پنج - فاضل هندى، در مقام شرح كلام علامه حلّى كه معتقد است «اگر استطاعت تنها براى حج افراد باشد، نه عمره مفرده، فقط حج واجب است»، مى‌نويسد: «از جمله ادله اين نظر، عبارت است از اينكه روايات مربوط به حجةالوداع از انجام عمره مفرده ساكت است. بلكه ظاهرند در انجام نپذيرفتن آن». ⁵