32مضاف بر آن نبايد اين مسئله را ناديده گرفت كه رويكرد مقام معظم رهبرى چندجانبه‌گرايانه است؛ به گونه‌اى كه مباحث عرفانى و قلبى مؤمنين را كه جزء ذات حج است نيز به‌درستى يادآورى مى‌كند. ايشان مى‌فرمايند:
اين اجتماع عظيم براى مقاصد و مفاهيم عالى سياسى و الهى - سياسى است كه مربوط به همه مسلمين و براى وحدت و براى حل مشكلات دنياى اسلام و براى اجتماعِ دل‌ها و نزديك شدن آنها به يكديگر است. 1
همچنين ايشان مى‌فرمايند:
حج درست مى‌تواند تحولى درونى در يكايك مسلمين پديد آورد و روح توحيد و ارتباط با خدا و اعتماد به او و رد همه بت‌هاى درون و برون وجود آدمى كه همان هواها و هوس‌هاى پست‌كننده و قدرت‌هاى اسيركننده آدمى‌اند، و نيز احساس قدرت و اعتمادبه‌نفس و رستگارى و فداكارى در آنان پديد آورد، و چنين تحولى است كه از هر انسانى، موجودى شكست‌ناشناس و تهديد و تطميع‌ناپذير مى‌سازد. 2
از بيانات بسيار جالب و نيك مقام معظم رهبرى درخصوص حج، نتايجى است كه بدان‌ها اشاره مى‌فرمايند:
حج درست مى‌تواند از اعضاى جداافتاده امت اسلامى، پيكره واحد و