66به سخره بگيرند. مسلمانان مخلص پيشين نيز با تحمل مشقت‌هاى بسيار، پياده يا سوار بر چهارپايان، مى‌آمدند تا به فرمان پروردگار و نداى ابراهيم(ع) لبيك بگويند؛ بيابان‌هاى سخت و خطرناك را پشت سر مى‌گذاشتند تا دور خانه، خالى از جمعيت نماند؛ مى‌آمدند تا خانه معبود را زيارت كنند و منافع معنوى خويش را در به جا آوردن مناسك حج مشاهده كنند؛
(وَ أَذِّنْ فِي النّٰاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجٰالاً وَ عَلىٰ كُلِّ ضٰامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ* لِيَشْهَدُوا مَنٰافِعَ لَهُمْ) (حج: 27-28)
اى ابراهيم! مردم را به حج فرا بخوان تا پاى پياده يا سوار بر حيوانات چابك، از راه‌هاى دور بيايند و منافع خويش را مشاهده كنند.
وقتى به منافع معنوى حج فكر مى‌كنم، به ياد گفته حضرت امير مى‌افتم كه فرمود:
اللهَ اللهَ في بَيتِ رَبِّكُم لاتَخلوهُ ما بَقيتُم فَاِنَّهُ ان تُرك لَم تُناظَروا. 1
خدا را، خدا را، در مورد خانه پروردگارتان، هرگز آن را خالى نگذاريد كه اگر آن را ترك گوييد، مهلت الهى از شما برداشته مى‌شود (اگر فراموش كنيد هلاك مى‌شويد).
راستى اگر حاضران در اين اجتماع پرشور معنوى، به شكلى عميق به منافع واقعى حج مى‌انديشيدند و براى رهايى از پنجه‌هاى شوم كفر جهانى، دست‌هايشان را در دست يكديگر مى‌گذاشتند و به نجات