9
مقدمه
مى‌توان گفت كه در منابع تاريخى به مسئله برگزارى حج در دوره قاجار و پيش از آن، به مراتب بيشتر از دوره پهلوى دوم توجه شده است. ازاين‌رو ما در اين نوشتار مى‌خواهيم تا روند شكل‌گيرى اداره حج و زيارت را در اين دوره، در دو مقطع زمانى بررسى كنيم: ابتدا به دهه بيست و سى مى‌پردازيم كه حمله‌داران تنها حاكمان اين عرصه بودند. سپس به دهه چهل اشاره مى‌نماييم كه در آن مدت، وزارت كشور كوشيد تا كنترل بيشترى بر اين سفر داشته باشد. به همين منظور در سال 51 برگزارى حج به سازمان اوقاف سپرده شد تا تنها دولت در اين‌باره تصميم‌گيرى نمايد و پاسخگوى مسائل بى‌شمار آن باشد. بى‌شك، شناسايى مشكلات و موانع برگزارى حج در اين دوران و يافتن راه‌حلى براى آنها، از برنامه‌هاى سازمان اوقاف در اين دوره بوده است. همچنين در اين نوشتار، اهداف و برنامه‌هاى دولت و ميزان موفقيت در اجراى برنامه‌ها را بررسى خواهيم كرد.
در پايان از پژوهشكده حج و زيارت به‌ويژه از گروه تاريخ و سيره، كه قبول زحمت تصحيح و چاپ اين اثر را نموده‌اند، سپاسگزارم.
قم/ حميده سلطانى