13
مقدمه
يكى از نشانه‌هاى الهى در مسجدالحرام، صخره‌اى به نام «مقام ابراهيم(ع)» است كه از يادگارهاى حضرت ابراهيم به شمار مى‌رود و از همان زمان، موحدان و حتى مشركان مكه به آن توجه ويژه‌اى داشته‌اند.
پيشينه نقش مقام ابراهيم در طواف و نماز، به زمان «مرحوم كلينى» برمى‌گردد و بيشتر فقهاى پس از ايشان در كتب فقهى، در ضمن كتاب الحج و بررسى مناسك، به تأثير موضع مقام در محدوده طواف و مكان نماز طواف اشاره كرده‌اند. بزرگانى كه كتب مبسوطى در فقه حج نوشته‌اند، مفصلاً اين مسئله را بررسى كرده‌اند؛ اما كمتر به امور مستحدثه يا حتى مسائل فرضى كه چه‌بسا، دير يا زود در صحن مسجدالحرام رخ مى‌دهد، توجه شده كه تغيير مكان مقام ابراهيم و تأثير آن بر اعمال حج و عمره، از اين جمله است.
برخى از معاصران در مقالات يا كتب خود به اين مسائل اشاره كرده‌اند، اما اهميت مسئله به اندازه‌اى است كه مى‌توان با طرح اين فروض و نقد و بررسى مطالب مطرح‌شده، به پيشرفت علم فقه، حتى به اندازه يك گام، كمك كرد.
پيش از آغاز بحث و در نخستين بخش كتاب، مفاهيم مطرح‌شده در اين