28نمى‌توان منكر شد.
ياقوت حموى درباره محدوده جغرافيايى ايران در گذشته، ضمن آنكه سرزمين عراق را دل ايران‌شهر، يعنى قلب سرزمين‌هاى مملكت فُرس دانسته، نوشته است: «سرزمين فارس در قديم و پيش از اسلام، ما بين نهر بلخ تا آذربايجان و ارمنستان تا فرات تا عمان و مكران تا كابل و طخارستان بوده است». 1
حسين مونس نيز در كتاب «اطلس تاريخ اسلام»، تقريباً همان محدوده مورد اشاره ياقوت را يادآورى كرده و قلمرو ساسانيان را هنگام ظهور اسلام چنين شناسانده است:
در آسياى شرق، هنگام ظهور اسلام، ايرانيان ساسانى بر فلات ايران تا رود مرغاب در (شمال) شرق تسلط داشتند و مركز امپراتورى ايشان، سرزمين عراق و پايتختشان، شهر «مداين» يا «تيسفون»، واقع بر كرانه دجله، بود. 2
درباره مرزهاى شمال شرقى ايران بايد گفت يزدگرد سوم، آخرين پادشاه ساسانى، در عصر حكومت عثمان‌بن‌عفان، هنگام فرار و عقب‌نشينى از مقابل سپاه مسلمانان، آخرين مقصد خود را «مرو» قرار داد و در آنجا (سال 31ه .ق) كشته شد. 3 برخى تاريخ‌نگاران به استناد اين گزارش، حدود مرزهاى ساسانيان را در آن قسمت مشخص مى‌كنند.
گفتنى است خراسان در طول تاريخ، مرزهاى ثابت و مشخصى نداشته است. از فتوحات مسلمانان تا قرن چهارم، خراسان شامل منطقه وسيعى مى‌شد كه بسيار پهناورتر از خراسان قبل از اسلام بود و در اصطلاح، «خراسان عربان» به شمار مى‌رفت. 4 به