317
نجف پس از وفات عضدالدوله
بررسى بازسازى‌هايى كه بعد از وفات عضدالدوله روى بناى او انجام گرفت يا بررسى دوره‌هاى تاريخى عقب‌ماندگى و شكوفايى نجف يا كاهش و افزايش جمعيت اين شهر، براى ما درخور اهميت نيست. اما در اينجا ما به اختصار، دو موضوع مهم را بررسى مى‌كنيم:
1. مهاجرت شيخ طوسى به نجف و اثر آن مهاجرت در رشد علمى و آبادانى آن شهر؛
2. مطالعه مشاهدات مهم ابن‌بطوطه درباره شهر نجف و ضريح مطهر امام على(ع)، به هنگام زيارت گذراى او در سال 726 ه .ق/ 1325 م.
قبل از آنكه به اين دو موضوع بپردازم، مى‌خواهم به اين نكته اشاره كنم كه بنده، بيشتر از يك‌بار، از تأثير تجمع مذهبى در جدايى انداختن بين ملت‌ها صحبت كرده‌ام و گفته‌ام كه مسلمانان در اين زمينه، بدعت‌گذار نبوده‌اند؛ چراكه ما مطالعات بسيارى درباره جنگ‌هايى داشته‌ايم كه بين مذاهب مختلف مسيحى، از كاتوليك گرفته تا پروتستان و ارتدوكس و ساير مذاهب ديگر آن، اتفاق افتاده است؛ به‌گونه‌اى كه شخص كاتوليك نمى‌تواند با يك شخص پروتستانى ازدواج كند؛ مگر در صورتى كه يكى از آن دو نفر، مذهبش را به مذهب شخص ديگر تغيير دهد.
روى اختلافات مذهبى در عراق، به‌صورت وحشتناكى، در مراحل مختلفى، سرمايه‌گذارى مى‌شود و عراق در دوران‌هاى تاريخى مختلف، از زمان شهادت اميرمؤمنان(ع) تا به امروز، شاهد فراز و نشيب‌هاى فراوانى بوده است. گويا در سال 442 ه .ق/ 1051م، در بغداد، بين شيعه و سنى، نزديكى و همگرايى اتفاق افتاد. به مناسبت‌هاى دينى، همديگر را مى‌ديدند و پژواك «حيّ علي خير العمل»؛ «بشتاب به سوى بهترين كار»، در گلدسته‌هاى مساجد اهل سنت طنين‌انداز شد. در كرخ، «فضايل الصحابة» خوانده مى‌شد و به مناسبت‌هاى مختلف، با هم، كربلا و نجف را زيارت