281
بناى عمر بن يحيى علوى
معلومات كافى يا دقيقى درباره اين بنا به دست نياورده‌ام. به احتمال زياد، اين بنا به مقدار بازسازى و توسعه اندك ضريح مقدس امام على(ع) محدود مى‌شده است كه عمر بن يحيى، طى دهه چهارم قرن چهارم هجرى، به آن اقدام نموده است. ممكن است گنبد ضريح مطهر، دچار خسارت يا ويرانى شده باشد كه او، آن را ترميم يا بازسازى نموده باشد. همه معلوماتى كه درباره اين بنا به دست آورده‌ام، از كتاب «مستدرك الوسائل» بوده است.
مورخان، برپايى اين بنا را به قبل از سال 250 هجرى، يعنى قبل از بناى محمد بن زيد داعى، نسبت داده‌اند؛ چنان‌كه دكتر سعاد مى‌گويد:
دانشمند فرهيخته، عمر بن يحيى كه مقيم كوفه بوده است، به سومين بناى بارگاه اصلى اميرمؤمنان(ع) اقدام نموده است. نورى صاحب «مستدرك الوسائل»، مى‌گويد: «عمربن يحيى مرقد جدش اميرمؤمنان(ع) را با حلال‌ترين دارايى‌هايش بازسازى كرده است. ابن يحيى، از اصحاب امام كاظم، موسى ابن جعفر(ع) بوده است. در سال 250 ه .ق/ 864م، به قتل رسيد. سر او در «قوصره» 1 گذاشته شد و به نزد خليفه عباسى، المستعين برده شد». 2
پس از دكتر سعاد، دكتر حسن الحكيم نيز دچار همان ابهام شده است. او نيز گفته است كه تاريخ ساخت اين بنا، به قبل از بناى محمد بن زيد الداعى، برمى‌گردد. او در كتاب «المفصل فى تاريخ النجف الاشرف»، مى‌گويد:
اما در عصر بعد از متوكل عباسى، زيارت قبر اميرمؤمنان(ع) براى مردم آزاد شد؛ همان‌گونه كه قسمت‌هايى از ضريح مطهر امام على(ع) نيز كه ويران شده بود، بازسازى گرديد. امير فاضل حجاج، عمر بن يحيى بن حسين، گنبد قبر جدش اميرمؤمنان(ع) را با حلال‌ترين اموالش ساخت. اين گنبد