41 «حَجت الاسلامش را تأخير مىاندازد تا مرگش فرا رسد، چنين كسى فرداى قيامت كور و گمراه محشور خواهد شد».
نكته چهارم: حج در مدت عمر فقط يك بار واجب است، اگرچه ممكن است بر حسب نذر، استيجار و غيره نيز واجب گردد. ولى در غير اين صورتها، مستحب مؤكّد است.
دلالت آيه بر يكبار وجوب بر اساس اصل شرع، به اينگونه است كه امر، دلالت بر لزوم ايجاد ماهيت حج مىكند كه آن هم با يك مرتبه حاصل مىشود و ضرورت تكرار آن، نياز به دليل ديگر دارد. پس مستطيع با انجام دادن حج در سال استطاعت، امر الهى را اطاعت كرده و در صورت شك، مقتضاى اصل، برائت است؛ چرا كه مقام، از قبيل «اقلّ و اكثر ارتباطى» نيست. 1
نكته پنجم: حج بر هر شخص عاقل، بالغ و مستطيع واجب است، زن باشد يا مرد، مسلمان باشد يا كافر؛ چرا كه آيه مورد بحث، كلمه «الناس» را به كار برده است كه شامل همه افراد ياد شده مىشود. 2
و اما غير بالغ، غير عاقل و غير مستطيع از زمره «الناس» خارج خواهند بود. البته تكليف مىتواند متوجه آنها هم باشد، چنانچه گفتهاند: «الامتناع بالاختيار لا ينافى الاختيار».
6. منظور از كفر در آيه مورد بحث (وَ مَنْ كَفَرَ...) چيست؟
برخى منظور از كفر را در آيه مورد بحث، به معناى ترك دانستهاند و در توضيح آن چنين گفتهاند: بعد از آنكه خداوند مسئله وجوب