39 وَاللهَ اللهَ في بَيتِ رَبِّكُم، لا تُخَلوّهُ ما بَقيتُم، فَإنَّه إن تُرِكَ لَم تُناظَروا. ¹

خدا را! خدا را! درباره خانه خدا، تا هستيد آن را خالى مگذاريد؛ زيرا اگر كعبه خلوت شود، مهلت داده نمى‌شويد.

ذيل اين فراز از آيه نكاتى وجود دارد كه لازم است به آن توجه شود:

نكته اوّل: اگرچه جمله ( وَ لِلّٰهِ عَلَى النّٰاسِ ...) جمله خبريه است، ولى معناى آن انشايى است؛ يعنى بر مردم مستطيع واجب شده است به زيارت خانه خدا روند و اين فريضه الهى را انجام دهند. همان‌طور كه جمله بعدى نيز اين وجوب را تأكيد مى‌كند، آنجا كه مى‌فرمايد: ( وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللّٰهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعٰالَمِينَ .

نكته دوم: استطاعت به عقيده اهل سنت، داشتن امكان مالى يا سلامت جسم يا هر دو است. ولى به نظر ما افزون بر آنها، نبايد موانعى، از قبيل راهزن، مرض و... بر سر راه مكه وجود داشته باشد. زائر بعد از بازگشت نيز بتواند زندگى‌اش را آبرومندانه تأمين كند. ²

«امام خمينى»(رحمةالله) در اين رابطه در «تحريرالوسيله» مى‌نويسد:

«ثالثها الاستطاعة من حيث المال وصحّة البدن وقوّته وتخلية السرب وسلامته وسعة الوقت وكفايته» . ³

نكته سوم: برخى معتقدند: نظر به اينكه ظاهر امر و وجوب، دلالت بر فور دارد، از اين‌رو لازم است، فريضه حج در صورت استطاعت و