16اين نكته را نبايد پنهان كرد كه به‌ويژه با رويكردهاى جديدى كه در مطالعات علمى تاريخى پديد آمده است، نمى‌توان تنها با نقل‌هاى تاريخى به بررسى و تحليل حوادث پرداخت و عمق آنها را دريافت؛ بلكه شرط لازم عرض تحليل‌هاى قوى و عميق، تسلّط نسبى بر جامعه‌شناسى تاريخى زمان وقوع حوادث از جوانب مختلف است؛ چرا كه با شناخت بسترهاى اجتماعى، سياسى، فرهنگى و اقتصادى جوامع مورد بحث، در مقطع تاريخى مورد نظر مى‌توان به لايه‌هاى زيرين حوادث تاريخى نفوذ كرده و تحليل عميق‌ترى را از اين آبشخور در معرض ديد قرار داد و حتى بدين وسيله برخى حلقه‌هاى مفقود شده نقل‌هاى تاريخى را كشف و چهره منسجمى از حوادث را عرضه كرد.
نوشت حاضر كه «كوفه از پيدايش تا عاشورا» نام گرفته، نه به سبك تاريخى و رعايت ترتيب زمانى حوادث، بلكه به شيو موضوعى، شهر كوفه را به عنوان موضوع مطالع خود برگزيده است و مقطع زمانى 44 ساله يعنى از سال 17ق (سال تأسيس كوفه) تا سال 61 ق (سال قيام عاشورا) را به عنوان قلمرو زمانى خود انتخاب كرده و جوانب مختلف جغرافيايى، عمرانى، اجتماعى، اقتصادى، فرهنگى، نظامى، قضايى را مد نظر خود قرار داده و حتى از آداب و رسوم مردمان اين شهر در اين مقطع زمانى غافل نمانده است.
باور نگارنده آن است كه تحليل عميق و شناخت دقيق زندگانى ائمه معصوم(عليهم السلام) به‌ويژه در بعد تاريخى بدون شناخت بسترهاى مختلف امكان‌پذير نمى‌باشد و ازاين‌رو معتقد به تجديد نظر كلّى در هم نوشته‌هاى فاقد اين‌گونه مطالعات مى‌باشد. علاوه بر اينكه گسترش اين نوع مطالعات افق‌هاى جديدى را پيش‌چشم پژوهشگر مى‌گشايد كه افزون بر تازگى، واقعگراتر است و بر نقاط مبهم و تاريك تاريخى كه نقل‌ها از گزارش آن ناتوانند، پرتو مى‌افكند.
با اين رويكرد مى‌توان به فهم دقيق‌تر خطبه‌هاى تاريخى نهج البلاغه، موضع‌گيرى‌هاى ائمه(عليهم السلام)، در برابر كوفيان، به‌ويژه مواضع به ظاهر متناقض ائمه(عليهم السلام) در برابر آنها، صلح امام حسن(عليه السلام) و بالاخره قيام عاشورا دست يافت.