50
حجر اسماعيل
حجر اسماعيل قسمتى از كعبه است كه قريش به هنگام تجديد بناى كعبه آن قسمت را از ساختمان كعبه جدا كردند و در خارج كعبه قرار دادند ولى براى معلوم شدن آن قسمت اطرافش را سنگ‌چين كردند.
قبر هاجر در حجر اسماعيل و حجر در بين كعبه و حطيم واقع و واجب است كه حجر اسماعيل داخل طواف خانه قرار گيرد.
چاه زمزم
در 18 مترى حجرالاسود و محاذى آن چاه زمزم قرار دارد.
اين چاه از زمان حضرت اسماعيل مورد توجه همگان بوده و تصدى آن را بزرگان قريش عهده‌دار بودند.
هم‌اكنون دهانۀ زمزم 2/5 متر و عمق آن در حدود 3 متر و به وسيلۀ تلمبۀ برقى از آب آن استفاده مى‌شود.
علاوه بر زمزم چاه‌هاى «زبيده»، «زاهر»، «عسقلانى» و «جوانه»، از چاه‌هاى معروف مكه هستند.
صفا و مروه
در كنار مسجدالحرام دو كوه بخصوص قرار دارند به نام‌هاى صفا و مروه كه فاصله آنها از هم 420 متر بوده و واجب است حجاج هفت بار اين مسير را سعى (طى) نمايند. عرض آن 20 متر و داراى سه قسمت است دو متر وسط با دو ديوار كوتاه از يكديگر جدا شده