3
*آزموده‌هاى اسرار و معارف حج
روش قرآن در بيان احكام نوعاً مقارن با بيان حكمت و فلسفه آنها است:
وقتى درباره نماز سخن مى‌گويد، مى‌فرمايد: (...أَقِمِ الصَّلاٰةَ إِنَّ الصَّلاٰةَ تَنْهىٰ عَنِ الْفَحْشٰاءِ وَ الْمُنْكَرِ...); درباره روزه: (...لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ) و درباره جهاد: (وَ قٰاتِلُوهُمْ حَتّٰى لاٰ تَكُونَ فِتْنَةٌ) و...
در مورد حج و برخى مناسك آن نيز خداوند برخى اسرار و فلسفه‌ها را بيان فرموده است: (لِيَشْهَدُوا مَنٰافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ فِي أَيّٰامٍ).
در بيان عترت نيز اين تقارن را مشاهده مى‌كنيم تا آنجا كه حتى به برخى از اسرار مستحبات نيز اشاره شده است، مانند فلسفه هروله كه فرمود: لأنّه يذلّ فيه كلّ جبار .
روشن است كه مبلّغ موفّق كسى است كه روحيه تعبّد زائر را با ارائه فلسفه و اسرار عمل خرسند كند و از شيوه قرآن در اين موضوع پيروى نمايد.
گرچه بخشهايى از روح و سرّ مناسك حج حصولى است نه تحصيلى; يعنى با حضور حاجى در مناسك، آن اسرار خود به خود حاصل مى‌شود، ولى توجه دادن حجاج به اين نكته‌ها، اداى مناسك را براى آنان آسان و آثار تربيتى و سازنده آن را بيشتر آشكار خواهد كرد.