48از منظر عرفانى، حج دو گونه است: يكى «حج غيبت» و ديگرى «حج حضور».
حج تنها عبادتى است كه تمام عبادت‌ها را در برمى‌گيرد. حكمت عبوديت در حج به كمال مى‌رسد؛ حج عفو گنهكاران است، حج آزمون انسان‌هاست حج جهاد ضعفاست، حج لبيك گفتن به دعوت ابراهيم خليل(ع) است و حج ديدار خداست. درباره ارزش، اهميت و جايگاه حج مضامين گسترده و متنوعى وجود دارد كه مى‌توان به اهم آن‌ها اشاره كرد: الف) وراثت بهشت؛ ب) جهاد ضعيفان؛ ج) انفاق براى حج.
زائر خانه خدا باريافته به درگاه الهى و ميهمان خداست و به عنوان ميهمان بر خدا وارد شده است.
تعابير زير را مى‌توان براى حج‌گزار به كار برد: الف) ميهمان خدا (ضيف الله)؛ ب) باريافته خدا (وفد الله)؛ ج) در ضمان الهى (ضمان الله).
حج آثار و منافع بى‌شمارى در پى دارد و قرآن به اين حقيقت خبر داده است:
(وَ أَذِّنْ فِي النّٰاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجٰالاً وَ عَلىٰ كُلِّ ضٰامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ* لِيَشْهَدُوا مَنٰافِعَ لَهُمْ...)
در ميان مردم را به حج فراخوان تا، پياده و سواره بر شتران لاغر از راه‌هاى دور به سوى تو آيند تا سودهايى را كه براى آنان هست، بنگرند.