47«در اين صورت كارش و حاجتش انجام نمى‌شود تا حاجيان را بعد از بازگشت ببيند». 1ديگر اين‌كه اگر كسى بناى حج داشت و به دليل دنيوى آن‌را به تأخير انداخت، امام صادق(ع) مى‌فرمايد:
«خداوند او را به مصيبتى گرفتار مى‌كند و اين مصيبت غير از آن چيزى است كه در آخرت براى او ذخيره شده». 2چنان‌كه در روايتى مى‌خوانيم كسى كه توان حج دارد ولى پنج سال آن‌را به تأخير بيندازد خداوند او را محروم قرار مى‌دهد. 3
خلاصه درس
حج در لغت به معناى قصد آمده است. حج بيت الله الحرام يعنى قصد خانه خدا را داشتن براى انجام مناسك و حاجّ به معناى كسى است كه مقصد و مقصودش زيارت خانه خدا باشد.
كعبه دو قسم است؛ كعبه صورى و كعبه معنوى. آن كه به دنبال صورت كعبه است، از رسيدن به باطن حج محروم است. به اين گونه حج، «حج آفاقى» مى‌توان گفت. اما اگر مقصد حج، كعبه معنوى و بيت واقعى و حقيقى بود، «حج انفسى» حاصل شده است.