20به هر حال اين سفرنامه داراى نكات خواندنى و آموزندۀ فراوانى است كه مى‌تواند براى علاقمندان به اينگونه آثار، مفيد و سودمند باشد.
* آخرين نوشتار مقاله‌اى است با عنوان «مشكلات حاجيان از زبان سفرنامه‌نويسان» كه تلاش كرده‌ام برخى از عمده‌ترين مشكلات زائران بيت‌اللّٰه الحرام، در دهه‌هاى گذشته را ترسيم كنم.
اين مقاله در موسم حج سال 1422ه . ق. مصادف با 1380ه . ش، با عنوان «مشاكل الحجاج كما يرويها الرحّاله»، در 52 صفحه وزيرى، به گردهمايى بين المللى «ادب الحج» كه از سوى وزارت حج عربستان در تاريخ 4 تا 6 ذى‌حجّه در مكّه مكرّمه برگزار گرديد ارائه و توسط هيئت علمى به عنوان يكى از مقالات برتر كنگره پذيرفته شد و توسط نگارنده خلاصۀ آن به زبان عربى در سالن اجتماعات هتل اينتركنتينانتال مكّۀ مكرمه، محل برگزارى آن قرائت گرديد.
از آنجا كه موضوع اين مقاله با سه سفرنامۀ قبلى مرتبط بود، تصميم گرفتم آن را به پايان اين مجموعه بيافزايم.
در پايان، ضمن تشكّر از همۀ عزيزانى كه اينجانب را يارى دادند، از خوانندگان عزيز و گرامى انتظار دارم كاستى‌ها را بر من بخشيده و از تذكرات مفيد و سازندۀ خويش بهره‌مندم گردانند.
تهران، فروردين 1382
سيّدعلى قاضى‌عسكر