48پسته‌فروشى، زعفران فروشى و امثال آن بپردازد كه بسيار زننده و دون شأن زائران ما است. كسى كه به حج و عمره مى‌رود و مبالغى هزينه مى‌كند، از اين سودهاى ناچيز درگذرد تا آبروى خود و آبروى نظام اسلامى را نگهدارد. اين كار براى همه ناپسند است، بويژه بانوان. نگارنده مناظر زنندۀ اينگونه اعمال ناپسند را مكرر ديده‌ام و خاطرۀ آن همواره مرا مى‌آزارد و هر ناظر ديگرى را آزرده مى‌سازد.

به اميد آنكه زائران گرامى توجه كامل به اين نكات داشته باشند و در آموزش به آنان تذكر مكرر داده شود. برخى از زائران توجه ندارند كه با چه مشكلاتى و هزينه‌اى داده‌اند به حج مى‌روند و دولت جمهورى اسلامى نيز بهاى سنگينى براى حج هزينه مى‌كند. لذا بى‌انصافى است كه زائر به اين نعمت و خدمت بى‌توجه باشد و با برخى اعمال نامناسب، زحمات خود و ديگران را بر باد دهد.

ره توشه تقوا

آنچه از نظر گذشت، از لوازم سفر زائرند، اما ره توشۀ واقعى سفر حج، چيز ديگرى است كه اين سفر الهى را معنى مى‌بخشد و پربار مى‌كند و آن تقواى قلب است. چنانكه قرآن كريم اشاره فرمود:

وَ مٰا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللّٰهُ وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزّٰادِ التَّقْوىٰ ¹ «و عمل خيرى كه مى‌كنيد خدا مى‌داند و توشه برگيريد كه بهترين توشه تقوا و پرهيزگارى است».

سفر حج نمودارى است از سفر آخرت و همچنانكه امام صادق عليه السلام