322. «واجعلوا زيارتكم لها صلاةً عليهم واستغفاراً لهم 1؛ و زيارت خويش را همراه با نماز بر آنان و طلب آمرزش آنها قرار دهيد.»
از مجموع اين روايات استفاده مىشود كه اگرچه پيامبر صلى الله عليه و آله ابتدا مسلمانان را از زيارت قبور نهى كرده است، ولى اين نهى، مصلحتى و به هدف اظهار مخالفت با مشركانى بوده كه به كنار قبرها مىرفتند و قبرها را معبود خويش قرار داده، بر آنان سجده مىنمودند. پس از ارتقاى فرهنگ دينى مردم و آشنايى آنان با معارف الهى،زيارت قبرها را اجازه دادند و يادآور فوايد مهمّ اين عمل شدند. با صرف نظر از اين مطلب مىگوييم: حكم اوّلى زيارت قبور در سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله حرمت آن بوده است، سپس اين حكم را پيامبر صلى الله عليه و آله نسخ كرده و جواز آن و بلكه استحباب آن را صادر فرموده است. در حقيقت اين مورد يكى از موارد نسخ سنّت به سنّت است و بسيارى از انديشمندان اصولى اهل سنّت نيز اين مورد را از مصاديق نسخ سنّت به سنّت دانستهاند. 2در دلالت اين روايات بر استحباب زيارت براى مردان، ميان تمام فقهاى اسلام اتّفاق نظر وجود دارد و بعضى ادّعاى اجماع كردهاند. 3 و امّا در دلالت آنها بر استحباب يا جواز زيارت براى زنان اختلاف دارند و تفصيل آن خواهد آمد.
بشير بن خصاصه مىگويد:
«أتيت النبى صلى الله عليه و آله فلحقتُه بالبقيع، فسمعته يقول: السلام على أهل الديار من المؤمنين. 4»