116حاجى! هنگام وداع است! هنگام طواف وداع! اميد است كه نشانه‌هاى حاجيان را در خود ببينى تا بتوانى به درستى، طواف وداع كنى! حاجيان در طواف وداع، با غير او، وداع مى‌كنند! و از شرك، ريا، تظاهر، ظلم، دروغ و فريب جدا مى‌شوند!

امام صادق(ع)، در وقت طواف وداع به حاجيان چنين سفارش فرمود: « وَ وَدِّعْ مَاسِواهُ بِطَوافِ الْوِداعِ » ¹؛ «با طواف وداع، با هر چه جز اوست وداع كن».

حاجى! در واپسين روز آزمونى هستى كه خداوند، براى ايمان‌آورندگان برگزار كرده است. بنگر كه چگونه از اين آزمون الهى بيرون مى‌آيى؟! و چه بسيارند زائرانى كه نمى‌دانند كه به آزمون‌گاه حق آمده‌اند.

أَلا تَرَوْنَ أَنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ اخْتَبَرَ الأَوَّلِينَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ(ع) إِلَى الآخِرِينَ مِنْ هَذَا الْعَالَمِ بِأَحْجَارٍ لا تَضُرُّ وَ لا تَنْفَعُ وَ لا تُبْصِرُ وَ لا تَسْمَعُ فَجَعَلَهَا بَيْتَهُ الْحَرَامَ الَّذِي جَعَلَهُ لِلنَّاسِ قِيَاماً. ثُمَّ وَضَعَهُ بِأَوْعَرِ بِقَاعِ الأَرْضِ حَجَراً... حَتَّى يَهُزُّوا مَنَاكِبَهُمْ ذُلُلاً يُهَلِّلُونَ لِلَّهِ حَوْلَهُ... ابْتِلاءً عَظِيماً وَ امْتِحَاناً شَدِيداً وَ اخْتِبَاراً مُبِيناً، وَ تَمْحِيصاً بَلِيغاً جَعَلَهُ اللَّهُ سَبَباً لِرَحْمَتِهِ وَ وُصْلَةً إِلَى جَنَّتِهِ. ²