23
محمد منصور على منطقى رازى» شاعر بزرگ ذولسانين قرن چهارم هجرى است.
عوفى در لباب الالباب و نظامى عروضى در چهار مقاله، او را از شاعران مشهور آل بويه مى‌دانند. او مداح صاحب بن عباد وزير فخر الدوله ديلمى بوده و به تازى و پارسى شعر سروده است. وى ظاهراً در ميان سالهاى 367 تا 380 يعنى آن سال كه بديع الزمان همدانى به خدمت صاحب عباد رفته، فوت كرده است. منطقى از قديمترين شاعران پارسى‌گوى عراق به حساب مى‌آيد و از فحواى اشعارش استادى و مهارت او نمايان است. از احوال او بيش از اين نمى‌دانيم. هشتاد و چهار بيت از منطقى رازى، شامل سه قصيده و شش قطعه و يازده بيت مفرد باقى است. 1 وى در اين بيت خانۀ خود را به كعبه تشبيه كرده كه در وى نيكوان زيبا روى حضور دارند آن گونه كه در زمان كفر بتها در كعبه موجود بوده‌اند.
هميشه خانه‌ام از نيكوان زيبا روى
چو كعبه بود به هنگام كفر پر اصنام
كعبه در آينۀ تشبيه
به راستى نمى‌توان از ميان ديوانهاى شاعران پارسى‌گوى گذشته و معاصر، ديوانى را يافت كه شاعرش به گونه‌اى از كعبه سخنى نگفته و مقصود و مطلوب خود را به كعبه تشبيه نكرده باشد. شاعران بدون استثنا هر مفهوم زيبا و هر واژۀ پاك و با قداست و هر خوب و خوبى را به كعبه همانند كرده‌اند.
آنجا كه سخن از عشق و شور و سوز و گداز است.
و آنجا كه سخن از شوق و وصل و درد و نياز است.
و آنجا كه سخن از بزرگى و شرف و حرمت و عزت و عظمت است.
و آنجا كه سخن از جلال و جاه و مقام و ملك و دولت است.