66بخش دوم / آيين زيارت: ويژگى‌هاى سفر زيارتى(تعبد به احكام و آداب زيارت، استحباب مؤكد يا وجوب زيارت، معيار شرافت زيارت نيابتى) آداب زيارت (غسل زيارت، اذكار غسل زيارت، خضوع و خشوع، پوشيدن لباس تميز، اذن دخول، بوسيدن عتبه، آهسته سخن گفتن، تكبير، خواندن نماز، تلاوت قرآن، زيارت وداع، كمك به تهيدستان).
كامل الزيارات
جعفر بن محمد بن قولويه، ترجمه سيد محمد جواد ذهنى تهرانى. چاپ دوم: تهران، انتشارات پيام حق، 1377، 1024 ص. (موضوع: زيارتنامه‌ها)
اين نوشتار، دايرة المعارفى از معارف اسلامى، درباره زيارت‌هاى معصومان(عليهم السلام) و از مهم‌ترين منابع و مآخذ در اين زمينه است. اين كتاب گرانسنگ را مى‌توان اولين كتاب مستند و موثّق درباره زيارات اهل بيت(عليهم السلام) دانست كه از گذشته به ارث رسيده است.
ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر بن موسى بن قولويه قمى، مشهور به ابن قولويه، از عالمان بزرگ قرن چهارم هجرى است كه آثار او مورد اعتماد و استناد عالمان بزرگ شيعه - از شيخ مفيد تا علامه مجلسى و عالمان معاصر - بوده است.
نجاشى درباره او نوشته است:
او از ثقات علما و برجستگان آنها در علم حديث وفقه مى‌باشد و استاد ما شيخ مفيد، فقه را از او فرا گرفته است و هر چه درباره مردم از صفات نيكو و وثاقت فقه گفته شود، او برتر از آن است. او داراى كتب‌هاى نيكويى است كه اكثر آنها را من نزد شيخ مفيد و حسين بن عبدالله فرا گرفته‌ام.
علامه مجلسى درباره اهميت كتاب كامل الزيارات مى‌نويسد:
كتاب كامل الزيارت، از اصول معروف شيعه است و شيخ طوسى در تذهيب الاحكام و ديگر محدثين از آن روايت كرده‌اند. (بحارالانوار، ج1، ص22)
علامه محمد على غروى اردوبادى نيز در مقدمه‌اى كه بر اين كتاب نگاشته آورده است:
برترين كتاب نزد شيعه كه در بر دارندۀ اين مقصود (زيارت) از سنت شريف است، همين كتاب كامل الزيارت از شيخ فقيه ابن قولويه قمى است كه در وثاقت او هيچ كس اختلافى نكرده است... هيچ يك از كتاب‌هاى رجال را نمى‌بينى مگر آن كه با صراحت تمام فرياد به وثاقت مؤلف برداشته‌اند و كتب حديث نيز لبريز از نشانه‌هايى است كه بيانگر نهايت اعتماد مؤمنين آن به اين كتاب و مؤلف آن و راستگويى و دقت و حفظ و استوارى اوست.
روايات اين كتاب را از نظر موضوع، مى‌توان به سه دسته تقسيم كرد:
1. روايات مربوط به زيارت رسول اكرم(ص) و اهل بيت معصوم(عليهم السلام) او.
2. روايات مربوط به زيارت ديگر اولياى الهى همچون حمزه سيدالشهدا(ع) و شهداى احد، حضرت عباس(ع) و شهداى كربلا، حضرت فاطمه معصومه(عليها السلام)، حضرت عبدالعزيز حسنى(ع) و نيز زيارت مؤمنان.
3. بيان فضيلت و آداب برخى اماكن مشرفه همچون: مسجد النّبى، مسجد سهله، مسجد كوفه، مسجد قبا، مشربه امّ ابراهيم، مسجد فضيخ، مسجد احزاب يا فتح.
اصلى‌ترين و مفصل‌ترين بخش اين كتاب، روايات مربوط به زيارات امام حسين(ع) است كه ظاهراً انگيزۀ
اصلى تأليف كتاب نيز بوده است.