18نورالدين سمهودى، به كوشش سيدكمال حاج سيدجوادى. چاپ اول: تهران، نشر مشعر، 1376، 597 ص. (موضوع: زيارتگاه‌هاى اسلامى)
اين اثر، ترجمه كتاب «خلاصة الوفا باخبار دار المصطفى» است كه يكى از مهم‌ترين منابع دربارۀ شناخت
تاريخ و جغرافياى شهر مدينه محسوب مى‌شود. اين كتاب در بين علماى اهل سنت، به عنوان مرجع نخست و مأخذ اول مدينه‌شناسى شناخته شده و درعين حال مورد عنايت علماى معظم شيعه نيز قرار گرفته است.
مؤلف كتاب در ابتدا، كتاب «وفاء الوفا باخبار دار المصطفى» را در چهار جزء و با صفحات زياد نوشت. اما به منظور سهولت دسترسى زائران و علاقه‌مندان، خود خلاصه‌اى از آن را به صورت كتاب مستقلى و با نام خلاصة الوفا باخبار دار المصطفى تهيه و تدوين كرد.
در كتاب خلاصة الوفا، تمام مطالب مهم وفاء الوفا آمده و در مواردى از ذكر اسناد روايات طولانى و روايات گوناگون كه داراى يك موضوع بوده، خوددارى شده است.
در مقدمه كتاب درباره اهميت اين اثر آمده است:
ابراهيم بن ابى الحرم مدنى (م 1056 ق) سروده است:
من رام يستقصى معالم طيبة(عج)و يشاهد المعدوم بالموجود(عج)فعليه باستقصاء تاريخ الوفاء(عج)تأليف عالم طيبة السمهودى
آرى هيچ كس مانند وى نتوانسته آثار مدينۀ منوره، چه آنچه در ابتدا وجود داشته و دستخوش نابودى قرار گرفت و چه آن‌ها كه در زمان حياتش موجود بوده، ثبت و ضبط كند.
(ص 23)
مؤلف اين كتاب، از هيچ واقعه مهم تاريخى مدينه منوره غافل نبوده است. او معتقد به توسل و تشفع به معصوم بوده و در آخر جزء چهارم، احاديث مربوط به زيارت قبر پيامبر را آورده و فصل سوم را در توسل زائر و تشفع جستن به آن حضرت اختصاص داده است و اين درست برخلاف اعتقادات وهابيت است.
مؤلف، احاديثى را كه در فضائل حضرت على و اهل بيت از پيامبر خدا(ص) روايت شده، بدون تعصب نقل كرده است.
ترجمه اين كتاب به فارسى توسط مترجمى گمنام در زمانى نزديك زمان تأليف كتاب (قرن 10) صورت گرفته است. او در مقدمه خود آورده است:
سبب تحرير اين مختصر آن بود كه بعضى از ياران عجم و دوستان مكرم و محترم كه از زبان عربى عارى و از صنعت و صناعت و نحو، محتجب و متوارى بودند و شوق اطلاع بر اخبار قبة الإسلام و حرم محترم مدينه بسيار داشتند و اظهار آن مى‌نمودند، پس در خاطر فاتر اين فقير خسته و ضعيف ناتوان شكسته افتاد كه تاريخ وسيط عالم
فاضل سيدعلى سمهودى كه مسماست به «خلاصة الوفا باخبار دار المصطفى» به فارسى ترجمه شود تا نفعش نسبت به عجمان عام گردد.
(ص 32)
فهرست