49منتقل مىگردد .همچنين جده داراى هشتصد منبع آب در داخل و خارج شهر است كه از آب باران پر شده و در موسم حج،به حجاج فروخته مىشود.ليكن هم اكنون اين مخزنها خالى بوده و آب شهر از چشمهاى در خارج جده و در فاصله دو ساعت و نيم با آن،كه از راه كانال زيرزمينى انتقال مىيابد،تأمين مىگردد.اين كانال را«عثمان نورى پاشا»،والى نيكوكار سابق مكه احداث كرده است.در خارج از شهر،چاههاى متعددى نيز احداث شده كه با دستگاههاى مكنده،آب آن را خارج مىكنند،اين آبها گاه بسيار گوارا و گاهى داراى مزۀ شورى است.
كاروان محمل،آب نوشيدنى خود را توسط سقاهاى اجير جده،از گواراترين چشمهها تهيه مىكند،همچنين در نزديكى اردوگاه محمل،مخزنهاى پر از آبى وجود دارد كه در هنگام نياز از آن استفاده مىشود.
در شهر جده دو مجلس وجود دارد؛يكى«مجلس ولايتى»كه اعضاى آن را شهروندان تشكيل مىدهند،و ديگرى«مجلس احكام»است كه در آن يك قاضى شرع نيز وجود دارد.
همه ساكنان شهر به كشيدن سيگار و تنباكو علاقه داشته و چاى و قهوه فراوانى مىنوشند و بر روى گور مردگان خود قطعات سنگى سياه به نشانۀ طلب آمرزش مردگان خود قرار مىدهند.
جمعيت جده
ساكنان اين شهر از تيرههاى گوناگون تشكيل گرديده كه در آن مكى،يمنى، حضرموتى،هندى،ترك،مصرى و قصيرى ديده مىشوند.جمعيت شهر حدود بيست و پنج هزار نفر بوده كه اين تعداد در موسم حج به 50 تا 60 هزار نفر رسيده و ساليانه در حدود 120 هزار حاجى از اين شهر عبور مىكنند.
تجارت جدّه
اين شهر،بندر بازرگانى مكه و به عبارتى مهمترين بندر حجاز به شمار مىآيد.